Portal Województwa Lubuskiego

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 20 marca 2015 r. o działaczach opozycji antykomunistycznej oraz osobach represjonowanych z powodów politycznych (Dz.U. z 2015 r. poz. 693), zwana dalej „ustawą”.

Głównym celem ustawy jest przyznanie szczególnego statusu działaczom opozycji antykomunistycznej i osobom represjonowanym z powodów politycznych w okresie od 1 stycznia 1956 r. do 4 czerwca 1989 r. Ustawa daje konkretną możliwość do niesienia pomocy: przyznania świadczenia pieniężnego oraz pomocy pieniężnej tym osobom represjonowanym i działaczom opozycji antykomunistycznej, którzy znajdują się w najtrudniejszej sytuacji materialnej, a także pomocy pieniężnej na leczenie uzdrowiskowe lub rehabilitację uzdrowiskową po spełnieniu odpowiednich warunków. Ustawa po raz pierwszy obok osób represjonowanych stawia działaczy opozycji antykomunistycznej, którzy nie byli poddawani represjom, ale byli nimi zagrożeni.

W art. 2 ustawy zawarto definicję działacza opozycji antykomunistycznej. Aby zostać uznanym za działacza opozycji antykomunistycznej zagrożoną represjami działalność należało w latach 1956 – 1989 prowadzić przez co najmniej 12 miesięcy. Karnawał „Solidarności”, czyli okres od 31 sierpnia 1980 r. do 12 grudnia 1981 r. – nie jest wliczany do wymaganego 12 miesięcznego okresu działalności.



A. Procedura uzyskiwania statusu działacza opozycji antykomunistycznej/osoby represjonowanej z powodów politycznych

Status działacza opozycji antykomunistycznej/osoby represjonowanej potwierdza w drodze decyzji administracyjnej Szef Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych. O status ten może wystąpić zarówno działacz lub osoba represjonowana jak również osoby najbliższe: wdowa, wdowiec lub inny członek rodziny zmarłego.

Procedura nadawania statusu jest dwuetapowa rozpoczyna się w Instytucie Pamięci Narodowej (IPN), a kończy w Urzędzie do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych (UdSKiOR).

Etap I – dwa wnioski do IPN (http://www.opozycja.ipn.gov.pl → wnioski do pobrania)

Uwaga! Odznaczeni Krzyżem Wolności i Solidarności mogą skorzystać ze skróconej procedury. W tym przypadku działacz/osoba represjonowana przechodzi do Etapu II i kieruje wniosek bezpośrednio do Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych dołączając do niego kopię legitymacji o nadaniu odznaczenia (a także pozostałe wymagane załączniki jak kserokopię dowodu osobistego i swój życiorys). Skrócenie procedury jest możliwe, gdyż odznaczeni Krzyżem Wolności i Solidarności zostali „sprawdzeni” w IPN już przed nadaniem Krzyża, nie ma konieczności powtarzania tej czynności.

Pierwszym działaniem jest wypełnienie wniosku o wydanie decyzji o spełnieniu warunków wymienionych w art. 4 ustawy.

Drugim działaniem jest wypełnienie wniosku o wydanie dowodów potwierdzających działalność, o której mowa w art. 2 lub represje wymienione w art. 3 ustawy.

Oba wnioski składamy do Prezesa Instytutu Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu. Wniosek można złożyć osobiście/lub przesłać pocztą do Biura Udostępniania i Archiwizacji Dokumentów lub wybranego dowolnego Oddziału lub Delegatury IPN.

Jeśli Prezes Instytutu w terminie trzech miesięcy od złożenia wniosku, po przeprowadzeniu postępowania wyda decyzję, w której stwierdzi, że dana osoba nie była funkcjonariuszem/pracownikiem organów bezpieczeństwa państwa oraz, że w zasobie Instytutu nie zachowały się dokumenty stanowiące materialny dowód współpracy z tymi organami, to taka odpowiedź jest podstawą do starań o nadanie statusu w Urzędzie do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych. Oryginał decyzji administracyjnej Prezesa IPN stanowi wymagany ustawą załącznik do wniosku o status kierowany do Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych. Warto w domowym archiwum zachować jego kserokopię. Osobom, którym Prezes Instytutu odmówi potwierdzenia spełniania wymogów art. 4 ustawy służy odwołanie do sądu administracyjnego.

W odpowiedzi na drugi z wniosków IPN przedłoży informację o ewentualnych zachowanych dowodach działalności wnioskodawcy podając sygnatury w zasobie archiwalnym IPN lub uwierzytelnione kserokopie. Oryginał pisma z IPN zawierający taką informację może stanowić załącznik do wniosku o status kierowany do Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych.

Jeśli IPN w swoich archiwach nie posiada dowodów działalności, należy zebrać oświadczenia od świadków oraz kserokopie ewentualnej publikacji IPN opisującej ten fakt, co będzie stanowiło potwierdzenie przedmiotowej działalności, a następnie, dołączyć je do wniosku skierowanego do Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych (etap II).

Etap II – wniosek do Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych (http://www.kombatanci.gov.pl → Uprawnienia → Formularze)

Po uzyskaniu pozytywnej decyzji administracyjnej Prezesa IPN kolejnym działaniem jest wystąpienie do Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych z wnioskiem o przyznanie statusu. Z wnioskiem może wystąpić działacz opozycji antykomunistycznej/osoba represjonowana z powodów politycznych. W tym celu wypełnia poniższy formularz.

Wniosek o przyznanie statusu działacza opozycji antykomunistycznej lub osoby represjonowanej z powodów politycznych.

Z wnioskiem może też zwrócić się członek rodziny zmarłego działacza opozycji antykomunistycznej/osoby represjonowanej z powodów politycznych. W tym celu wypełnia poniższy formularz.

Wniosek o przyznanie statusu działacza opozycji antykomunistycznej lub osoby represjonowanej z powodów politycznych składany przez członka rodziny osoby zmarłej.

Do wypełnionego wniosku o potwierdzenie statusu dołącza się następujące dokumenty:

• życiorys za szczególnym uwzględnieniem działalności opozycyjnej lub podlegania represjom z przyczyn politycznych,

• oryginały odpowiedzi z IPN na wnioski z Etapu I (lub w kserokopia legitymacji Krzyża Wolności i Solidarności),

• kserokopię dowodu osobistego,

• skrócony odpis aktu zgonu (w przypadku składania wniosku przez członka rodziny osoby zmarłej),

• inne dowody działalności, represji – wedle uznania wnioskodawcy.



B. Uprawnienia wynikające z ustawy o działaczach opozycji antykomunistycznej oraz osobach represjonowanych z powodów politycznych (http://www.kombatanci.gov.pl → Uprawnienia → Formularze)

Działaczowi opozycji lub osobie represjonowanej z powodów politycznych przysługuje prawo do pomocy pieniężnej, świadczenia pieniężnego i pomocy pieniężnej na leczenie uzdrowiskowe lub rehabilitację uzdrowiskową po spełnieniu odpowiednich warunków. Prawo do świadczenia pieniężnego albo pomocy pieniężnej rodzinie zmarłego działacza lub represjonowanego nie przysługuje.

Wniosek o przyznanie pomocy pieniężnej;

Wniosek o przyznanie świadczenia pieniężnego;

Wniosek o przyznanie pomocy pieniężnej na leczenie uzdrowiskowe lub rehabilitację uzdrowiskową.

Szczegółowe informacje odnośnie warunków uzyskania pomocy pieniężnej oraz świadczenia pieniężnego znajdują się na stronie internetowej Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych: (http://www.kombatanci.gov.pl → Uprawnienia → Wykaz uprawnień)

Natomiast informacje odnośnie pomocy pieniężnej na leczenie uzdrowiskowe lub rehabilitację uzdrowiskową znajdują się na stronie internetowej: http://www.kombatanci.gov.pl/pl/aktualno%C5%9Bci/286-od-1-czerwca-2016-roku-%E2%80%9Eprogram-leczenia-uzdrowiskowego-dla-dzia%C5%82aczy-opozycji-antykomunistycznej-lub-os%C3%B3b-represjonowanych-z-powod%C3%B3w-politycznych%E2%80%9D.html

Do wniosku o przyznanie świadczenia pieniężnego dołącza się:

• kserokopię dowodu osobistego,

• dokumenty potwierdzające sumę miesięcznych dochodów z miesiąca poprzedzającego złożenie wniosku (np. aktualny odcinek renty lub emerytury, kopia aktualnej decyzji o waloryzacji renty lub emerytury, zaświadczenie z zakładu pracy o wynagrodzeniu, zaświadczenie o kontynuacji nauki przez dzieci, zaświadczenie z Urzędu Pracy o statusie osoby bezrobotnej i pobieraniu lub nie zasiłku, kopia decyzji Ośrodka Pomocy Społecznej przyznająca zasiłek okresowy lub stały, ew. inne),

• osoby działające przez pełnomocników powinny również dołączyć odpowiednie pełnomocnictwo.

Do wniosku o przyznanie pomocy pieniężnej dołącza się poza wyżej wymienionymi dokumentami dodatkowo:

• dokumenty potwierdzające trudną sytuację materialną lub zdarzenie losowe. Kosztorys (Faktura ProForma) lub dokumenty potwierdzające poniesione wydatki (Faktury VAT) związane z zakupem wózka inwalidzkiego, sprzętu rehabilitacyjnego, przedmiotów ortopedycznych, środków pomocniczych, dostosowaniem pomieszczeń mieszkalnych do rodzaju inwalidztwa.

Do wniosku o przyznanie pomocy pieniężnej na leczenie uzdrowiskowe lub rehabilitację uzdrowiskową dołącza się:

• zaświadczenie lekarskie wg. wzoru dostępnego na stronie internetowej: http://www.kombatanci.gov.pl/images/DOC/Formularze/2016.06.01_zaswiadczenie_lekarskie.doc

• kosztorys lub fakturę pro forma wystawione przez placówkę, która będzie realizować leczenie uzdrowiskowe, wraz ze wskazaniem kosztu tego leczenia oraz nr rachunku bankowego placówki je realizującej,

• w przypadku nie występowania wcześniej do UdSKiOR o pomoc pieniężną lub świadczenie pieniężne dodatkowo należy dołączyć dokumenty potwierdzające sumę miesięcznych dochodów z miesiąca poprzedzającego i kserokopię dowodu osobistego.



Informacje dodatkowe

O uzyskanym statusie działacza opozycji antykomunistycznej/osoby represjonowanej z powodów politycznych warto poinformować IPN przesyłając kserokopię decyzji z Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych wraz z kopią swego życiorysu (przyspieszy to nadanie należnego Krzyża Wolności i Solidarności oraz pomoże opracować biogram do publikacji IPN).

Zgodnie z wolą ustawodawcy, wyrażoną w art. 14 ustawy Instytut Pamięci Narodowej udziela pomocy w sporządzeniu wniosku o potwierdzenie statusu działacza opozycji antykomunistycznej lub osoby represjonowanej z powodów politycznych. Przykładowo w siedzibie IPN w Warszawie przy ul. Wołoskiej 7 funkcjonuje punkt konsultacyjny, w którym można uzyskać niezbędne informacje i pomoc. Informacje można też uzyskać w jednostkach terenowych archiwum Instytutu. Informacje udzielane są również telefonicznie (nr tel. 22 581 89 99, 22 581 87 40) i drogą mailową: opozycja@ipn.gov.pl

Na stronie internetowej http://www.opozycja.ipn.gov.pl zamieszczone zostały szczegółowe informacje dotyczące realizacji tej ustawy, praktyczne wskazówki, formularze wniosków, dane adresowe poszczególnych jednostek organizacyjnych, numery telefonów do osób, do których można zwrócić się z prośbą o pomoc.

Szczegółowe informacje dotyczące postępowania przed UdSKiOR znajdują się pod adresem: http://www.kombatanci.gov.pl → Uprawnienia → Uzyskiwanie uprawnień

Informacji można również zasięgnąć dzwoniąc pod nr tel. 22-661-81-29, 22-661-87-06 lub pisząc na adres e-mail: info@kombatanci.gov.pl



Opracował: Radosław Pająk w konsultacji z członkami Lubuskiej Rady Konsultacyjnej do Spraw Działaczy Opozycji i Osób Represjonowanych na podstawie: danych z IPN oraz Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych.