Portal Województwa Lubuskiego

Osiągnięcie kompromisu nie było łatwe. Po tym jak z końcem maja Komisja Europejska przedstawiła propozycję finansowania działań walki z kryzysem społeczno-gospodarczym wywołanym przez pandemię COVID-19 oraz Wieloletnich Ram Finansowych 2021-2027 (WRF), podczas pierwszego szczytu przywódcom 27. krajów członkowskich nie udało się osiągnąć porozumienia. Trwające od piątku trudne negocjacje Rada Europejska zakończyła w nocy 21 lipca, ogłaszając osiągnięcie porozumienia w sprawie WRF, ale przede wszystkim funduszu odbudowy pod nazwą „Next Generation EU”.

Fundusz odbudowy

Next Generation EU czyli fundusz odbudowy o wartości 750 mld euro jest zestawem nadzwyczajnych instrumentów, które będą wspierać ożywianie unijnej gospodarki do 2023 r. Środki na finansowanie Next Generation EU zostaną pozyskane z pożyczek zaciągniętych przez Unię na rynkach kapitałowych, w przeciwieństwie do wieloletniego budżetu, finansowanego z w dużej mierze z wpłat z budżetów krajów członkowskich. Zobowiązania te UE będzie musiała uregulować najpóźniej do końca 2058 r. Ostatecznie, decyzją Rady Europejskiej ze wspomnianej sumy 750 mld euro: 390 mld euro będzie przyznawane w formie grantów, a 360 mld euro w formie pożyczek (zmiana proporcji w porównaniu z pierwotną, majową propozycją Komisji Europejskiej zakładającą 500 mld euro grantów i 250 mld euro pożyczek).

Next Generation EU rozdysponowany zostanie poprzez instrumenty: Instrument na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności: (672,5 mld euro: 360 mld euro w formie pożyczek i 312,5 mld euro w formie dotacji); REACT-EU wdrażany poprzez system funduszy polityki spójności (ostatecznie: 47,5 mld euro vs. proponowana przez Komisję kwota 50 mld euro); Horyzont Europa (5 mld euro); program InvestEU (5,6 mld euro); Rozwój obszarów wiejskich (7,5 mld euro vs. majowa propozycja Komisji 15 mld euro); Fundusz na rzecz Sprawiedliwej Transformacji (10 mld euro) oraz instrument RescUE (1,9 mld euro).

Wieloletnie Ramy Finansowe 2021-2027

Znacznym zmianom nie uległa ustalona w procesie prowadzonych przez ostatnie dwa lata negocjacji wersja wieloletniego budżetu UE czyli Wieloletnie Ramy Finansowe 2021-2027. Łączna kwota na wydatki dla UE-27 w okresie 2021–2027 wynosi 1 074 300 mln euro w środkach na zobowiązania oraz 1 061 058 mln euro w środkach na płatności. Warto zaznaczyć, że zwiększone zostaną środki na program działań w dziedzinie zdrowia - do 1,7 mld euro zgodnie z wnioskiem Komisji w ramach reakcji na COVID-19. Łączna kwota WRF to 1,074 bln euro.

Odbudowa poprzez wsparcie działań neutralnych dla klimatu i cyfrową transformację

Jak zauważono w konkluzjach Rady, WRF i Next Generation EU są ze sobą mocno powiązane. Niezbędna odpowiedź na kryzys wywołany przez pandemię koronawirusa jest działaniem tymczasowym, jednak przyniesie oczekiwane i trwałe rezultaty jedynie wtedy, gdy będzie współdziałać z i uzupełniać działania finansowane z tradycyjnego wieloletniego budżetu Unii.

Unia Europejska chce także odbudowywać swoją gospodarkę i wzmacniać jej odporność na różnego rodzaju przyszłe kryzysy stawiając ją na nowe tory. Między innymi osiągając przewagi konkurencyjne w dziedzinach związanych z osiąganiem celu neutralności klimatycznej do 2050 r. Co najmniej 30 % łącznej kwoty wydatków budżetowych Unii oraz wydatków funduszu odbudowy zostanie przeznaczonych na wspieranie realizacji celów klimatycznych. Wydatki te powinny być spójne z celami Porozumienia Paryskiego i zasadą „nie szkodzić” w ramach Europejskiego Zielonego Ładu. UE będzie też mocno wspierać transformację cyfrową. Jest to jasny przekaz, że pandemia nie zmieniła postrzegania kwestii zmian klimatu i transformacji cyfrowej i energetycznej jako swoich długofalowych priorytetów.

Powiązanie środków WRF i Next Generation EU z praworządnością

Na szczycie omówiono też kwestie powiązania przyznawania środków z przestrzeganiem wartości Unii Europejskiej, w tym zasad praworządności, przez kraje członkowskie. Interesy finansowe Unii będą chronione zgodnie z ogólnymi zasadami zawartymi w Traktatach Unii, w szczególności wartościami, o których mowa w art. 2. Traktatu o Unii Europejskiej. W konkluzjach Rady w załączniku I – w punktach 22 i 23 wskazano, iż "Rada podkreśla znaczenie poszanowania praworządności" oraz że "wprowadzony zostanie system warunkowości w celu ochrony budżetu i instrumentu Next Generation EU. W tym kontekście Komisja zaproponuje środki w przypadku naruszeń przyjmowane przez Radę większością kwalifikowaną. Rada Europejska szybko powróci do tej kwestii".

Zgodnie z zapisami art. 238 Traktatu o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej, większość kwalifikowaną stanowi co najmniej 55 % członków Rady reprezentujących uczestniczące państwa członkowskie, których łączna liczba ludności stanowi co najmniej 65 % ludności tych państw. W praktyce oznacza to, iż decyzję większością kwalifikowaną może podjąć ok. 15-16 z 27 państw członkowskich UE.

Środki dla Polski

Zgodnie z informacją przedstawioną przez uczestniczącego w Szczycie Premiera Polski Mateusza Morawieckiego dotyczącą wyliczeń odnośnie środków dla Polski w ramach funduszu odbudowy: „Porozumienie zawarte podczas Rady Europejskiej daje Polsce ponad 124 mld euro w bezpośrednich dotacjach, a razem z uprzywilejowanymi pożyczkami to 160 mld euro w cenach bieżących dla naszego kraju”. Należy mieć na uwadze, iż szczegółowe kwoty zostaną obliczone przez Komisję Europejską jesienią, w momencie dostępu do danych, wskaźników, które pokażą realny wpływ kryzysu spowodowanego koronawirusem w poszczególnych krajach członkowskich UE.

Rabaty i nowe źródła finansowania

Podczas Szczytu uzgodniono również podtrzymanie tzw. rabatów. Korekty ryczałtowe w latach 2021-2027 obniżą wkłady wnoszone do budżetu UE przez Danię, Niderlandy, Austrię i Szwecję, a w kontekście wsparcia na rzecz odbudowy i odporności także przez Niemcy. Nie udało się więc osiągnąć celu rezygnacji z rabatów, o których zakończenie apelowano przy konstruowaniu pierwszych propozycji WRF 2021-2027 m.in. w kontekście wyjścia Zjednoczonego Królestwa Wlk. Brytanii i Irlandii Północnej.

Jeśli chodzi o nowe zasoby własne, podczas Szczytu uzgodniono, iż UE będzie w najbliższych latach dążyć do zreformowania ich systemu. Od dnia 1 stycznia 2021 r. nowym rodzajem zasobów własnych UE ma być dochód z opłat od odpadów opakowaniowych z tworzyw sztucznych niepoddawanych recyklingowi, ze stawką poboru równą 0,80 euro na kilogram. W 2021 r. Komisja Europejska ma też przedstawić wniosek związany z emisjami CO2 oraz wniosek w sprawie opłaty cyfrowej. Komisją została też poproszona o przygotowanie propozycji zmian legislacyjnych systemu handlu emisjami (ETS) z możliwością rozszerzenia go na sektor lotniczy i morski. W przyszłości nie wykluczono też podjęcia prac dotyczących podatku od transakcji finansowych.

Co dalej?

Zgodnie z procesem tworzenia legislacji UE, postanowienia odnośnie WRF i Next Generation EU, które uzgodniła podczas szczytu Rada Europejska muszą zostać teraz przyjęte przez Parlament Europejski.

Więcej informacji:

Konkluzje Rady Europejskiej 17-21 lipca 2020: https://www.consilium.europa.eu/pl/press/press-releases/2020/07/21/european-council-conclusions-17-21-july-2020/  

Informacja prasowa Rady o Szczycie UE: https://www.consilium.europa.eu/pl/meetings/european-council/2020/07/17-21/  

System głosowania w Radzie: https://www.consilium.europa.eu/pl/council-eu/voting-system/  

Informacja o wynikach Szczytu na stronie Serwis Rzeczypospolitej Polskiej: https://www.gov.pl/web/ue/nadzwyczajny-szczyt-rady-europejskiej