Portal Województwa Lubuskiego

- Ochrona środowiska, w tym także dbałość o czyste powietrze, to jeden z priorytetów samorządu województwa. To ważny element szczególnie w regionie, którego połowę powierzchni zajmują lasy i w którego misję wpisana jest zielona kraina – mówi wicemarszałek Stanisław Tomczyszyn, który w urzędzie marszałkowskim nadzoruje ochronę środowiska.

Trzy strefy oceny jakości powietrza

Województwo lubuskie podzielone jest na trzy strefy oceny jakości powietrza: miasto Zielona Góra, miasto Gorzów Wielkopolski i strefę lubuską, obejmującą swym obszarem całe województwo z wyłączeniem obu stolic regionu.

Lubuskie w klasie C

We wszystkich wyznaczonych strefach oceny jakości powietrza zgodnie z przeprowadzoną przez Główny Inspektorat Ochrony Środowiska – Regionalny Wydział Monitoringu Środowiska w Zielonej Górze roczną oceną jakości powietrza za rok 2018 wystąpiły ponadnormatywne stężenia przynajmniej jednej z normowanych substancji. W związku z tym, strefy te zostały zakwalifikowane do klasy C.

• strefa lubuska została zaliczona do klasy C, ze względu na przekroczenie poziomu docelowego benzo(a)pirenu w pyle zawieszonym PM10 oraz poziomu dopuszczalnego PM10;
• strefa miasto Zielona Góra oraz strefa miasto Gorzów Wlkp. zostały zaliczone do klasy C ze względu na przekroczenie poziomu docelowego benzo(a)pirenu w pyle zawieszonym PM10)

W związku z tym konieczne było opracowanie programów ochrony powietrza.

Warto jednak zaznaczyć, że zaliczenie strefy do gorszej klasy (klasa C) nie oznacza, że jakość powietrza na terenie całej strefy nie spełnia określonych kryteriów. Przypisanie strefie klasy C nie oznacza także konieczności prowadzenia intensywnych działań na rzecz poprawy jakości powietrza na obszarze całej strefy. Oznacza natomiast potrzebę podjęcia odpowiednich działań w odniesieniu do wybranych obszarów przekroczeń w strefie wykazanych w rocznej ocenie jakości powietrza.

Nowe programy ochrony powietrza

Mając na uwadze powyższe oraz w związku z wejściem w życie dnia 29 czerwca 2019r. ustawy z dnia 13 czerwca 2019r. o zmianie ustawy - Prawo ochrony środowiska oraz ustawy o ustawy o zarządzaniu kryzysowym (Dz.U. z 2019r., poz. 1211), której celem jest pełniejsza transpozycja do prawa polskiego unijnych przepisów  z zakresu ochrony powietrza, uzupełnienie istniejących przepisów dotyczących tworzenia programów ochrony powietrza  oraz wykonanie wyroku Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej  Zarząd Województwa Lubuskiego opracował nowe programy ochrony powietrza, których integralną częścią jest plan działań krótkoterminowych, przyjęte przez Sejmik Województwa dnia 7 września 2020r.

Niezbędne analizy do opracowania programów zostały oparte na danych dla 2018 r. (rok bazowy), natomiast realizacja zadań zaplanowana jest do 2026 r.

Wyniki rocznych ocen jakości powietrza wskazują, że zdecydowana większość sytuacji wystąpienia wysokich stężeń pyłu zawieszonego PM10 oraz benzo(a)pirenu w pyle zawieszonym PM10 miała miejsce w okresie zimowym. Wniosek jest więc taki, że za podwyższone wartości stężeń, a w konsekwencji za przekroczenia poziomu dopuszczalnego pyłu zawieszonego PM10 oraz poziomu docelowego B(a)P, odpowiedzialna jest przede wszystkim niska emisja z systemów grzewczych, związana z sektorem komunalno-bytowym.

W okresie zimowym częstym zjawiskiem są ponadto szczególnie niekorzystne warunki atmosferyczne, które mogą wpływać na długotrwałe utrzymywanie się substancji na danym terenie i powodować ich kumulację.

Na wysokość emisji z indywidualnych systemów grzewczych istotny wpływ ma także rodzaj i sprawność kotłów. W gospodarstwach domowych często funkcjonują bowiem przestarzałe piece o niskiej sprawności i niekorzystnych parametrach emisyjnych. Działania Zarządu Województwa Lubuskiego mają więc przyczynić się do eliminacji niskosprawnych urządzeń na paliwa stałe.

Obszary przekroczeń zanieczyszczeń w strefie lubuskiej

Wyniki pomiarów stężeń pyłu zawieszonego PM10, PM2,5 oraz benzo(a)pirenu zawartego w pyle PM10, a także obiektywne szacowanie oparte na rezultatach modelowania matematycznego wykonanego w ramach rocznej oceny jakości powietrza w skali kraju, jak również rozkład źródeł emisji, wskazały na wystąpienie na terenie strefy lubuskiej obszarów przekroczeń powyższych zanieczyszczeń. I tak:

• Pył zawieszony PM10 - obszary przekroczeń poziomu dopuszczalnego pyłu zawieszonego PM10 zajmują dwa niewielkie fragmenty w gminach Wschowa oraz Żary. Łącznie zajmują 19,2 km2, tj. ok. 0,14 proc. powierzchni strefy.
• Pył zawieszony PM2,5 - przekroczenie poziomu dopuszczalnego określonego dla tzw. II fazy stężenia pyłu zawieszonego PM2,5 miało miejsce na niewielkim fragmencie w gminie Wschowa. Zgodnie z roczną oceną jakości powietrza dla województwa lubuskiego za 2018 rok, powierzchnia tego obszaru przekroczeń wyniosła 4,8 km2, czyli 0,04 proc. powierzchni strefy.
• Benzo(a)piren - obszary przekroczeń poziomu docelowego benzo(a)pirenu w strefie lubuskiej rozmieszczone są nierównomiernie, z przewagą na południowym krańcu województwa lubuskiego. Łącznie wyznaczono 66 obszarów przekroczeń dla benzo(a)pirenu, które zajmują w sumie ponad 5 tys. km2, tj. ok. 37 proc. powierzchni.

Obszary przekroczeń zanieczyszczeń w strefie miasto Zielona Góra

Wyniki pomiarów stężenia benzo(a)pirenu zawartego w pyle PM10 oraz obiektywne szacowanie oparte na rezultatach modelowania matematycznego wykonanego w ramach rocznej oceny jakości powietrza w skali kraju, jak również rozkład źródeł emisji wskazały na wystąpienie na terenie strefy miasto Zielona Góra ośmiu obszarów przekroczeń dla tej substancji. Rozmieszczone są one nierównomiernie na obszarze miasta, zajmując ok. 50,09 proc. jego powierzchni.

Obszary przekroczeń zanieczyszczeń w strefie miasto Gorzów Wlkp.

Wyniki pomiarów stężenia benzo(a)pirenu zawartego w pyle PM10 oraz obiektywne szacowanie oparte na rezultatach modelowania matematycznego wykonanego w ramach rocznej oceny jakości powietrza w skali kraju, jak również rozkład źródeł emisji, wskazały, że obszar przekroczeń dla tej substancji zajmuje znaczną część strefy miasto Gorzów Wielkopolski – ok. 99,67 proc. jego powierzchni, łącznie 85,72 km2.

Planowane działania naprawcze

1. Eliminacja niskosprawnych urządzeń na paliwa stałe poprzez:

• zastąpienie ich podłączeniem do sieci ciepłowniczej lub urządzeniami opalanymi gazem;
• wymiany niskosprawnych kotłów na paliwa stałe (głównie na węgiel) na:

- kotły zasilane olejem opałowym;

- ogrzewanie elektryczne;

- OZE (głównie pompy ciepła);

-  nowe kotły węglowe zasilane automatycznie spełniające minimum wymogi jakościowe dla urządzeń na paliwa stałe, które zostały określone wymogami ekoprojektu

stosowanie w nowo powstałych budynkach hierarchii źródeł ogrzewania:

- OZE (pompy ciepła);

- podłączenie do sieci ciepłowniczej lub sieci gazowej;

- urządzenia opalane olejem;

- ogrzewanie elektryczne;

- montaż nowych kotłów węglowych zasilanych automatycznie spełniających minimum wymogi jakościowe ekoprojektu dla urządzeń na paliwa stałe.

Ponadto w celu zwiększenia efektywności energetycznej budynków, w których dokonywana jest wymiana urządzeń grzewczych, należy prowadzić działania termomodernizacyjne, tj. docieplenie ścian, stropów, dachów, wymianę stolarki okiennej i drzwiowej.

2: Działania promocyjne i edukacyjne

• Prowadzenie akcji edukacyjnych uświadamiających mieszkańcom zagrożenia dla zdrowia, jakie niesie ze sobą zanieczyszczenie powietrza.
• Prowadzenie akcji edukacyjnych uświadamiających mieszkańcom wpływ spalania paliw niskiej jakości oraz odpadów na jakość powietrza.

3: Prowadzenie kontroli przestrzegania przepisów ograniczających używania paliw lub urządzeń do celów grzewczych oraz zakazu spalania odpadów

Uchwały “antysmogowe”

Szansą na skuteczną realizację wskazanych działań naprawczych są też podjęte przez Sejmik Województwa Lubuskiego (18 czerwca 2018 r.) tzw. uchwały antysmogowe:

Zgodnie z nimi w strefie lubuskiej od 2027 r., a w strefach miasto Zielona Góra i miasto Gorzów Wielkopolski od 2023 r., nie będą mogły funkcjonować urządzenia grzewcze tj. kotły, piece i kominki niespełniające odpowiednich norm. Wymiany niskosprawnych źródeł ciepła należy przeprowadzać w:

• budynkach mieszkalnych (jedno i wielorodzinnych),
• budynkach użyteczności publicznej,
• budynkach usługowych,
• produkcyjnych i handlowych.

System pomiarów zanieczyszczeń powietrza

W województwie lubuskim działa system monitoringu jakości powietrza, który opiera się na wynikach otrzymanych z 8 stałych stacji oraz 1 stacji mobilnej zlokalizowanej obecnie w Gubinie przy ul. Gen. W. Andersa. Osiem stacji jest ukierunkowana na ocenę tła miejskiego i wyniki z nich pochodzące są wykorzystywane, między innymi, na potrzeby analiz prowadzonych ze względu na ochronę zdrowia ludzi. Jedna stacja służy do badania zanieczyszczeń tła pozamiejskiego i funkcjonuje zarówno ze względu na potrzeby oceny pod kątem ochrony zdrowia jak i ochrony roślin. Jest to stacja zlokalizowana w Smolarach Bytnickich i wyposażona w automatyczne analizatory stężenia dwutlenku siarki, tlenków azotu oraz ozonu.

Tutaj w województwie lubuskim znajdują się stacje monitoringu powietrza: